Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün Milli Mücadele’yi başlatmak üzere 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Türk milletinin kaderini değiştiren ilk adımı atmasının üzerinden 105 yıl geçti.
105 yıl önce milli mücadelenin ateşini yakmadan önce ise Mondros Mütarekesi imzalandı.
Savaşta geçit verilmeyen düşman gemileri Çanakkale Boğazı’ndan geçerek İstanbul’a demirledi.
Daha sonra da İzmir işgal edildi. Gazi Mustafa Kemal Atatürk ise 16 Mayıs’ta,“Bandırma Vapuru”ile yola çıktı.
Fırtınalı bir pazartesi günü sahiline demir atan, bilinen adıyla Bandırma Gemisi’ndeki Mustafa Kemal ve arkadaşlarını, ilk olarak Havuzlu İsmail’in kullandığı sandalla Kurmay Binbaşı Mahmut Ekrem Bey karşıladı.
O gemiden tek fotoğraf…
Mustafa Kemal ve arkadaşları, Samsun’a ilk adımlarını Reji İskelesi’nden attı.
İşte o geminin yalnızca tek bir fotoğrafı bulunuyor.
Bu fotoğraf karesinde aslında şartların ne kadar zor olduğu anlaşılıyor.
Ancak Mustafa Kemal ve arkadaşları, kurtuluş mücadelesini başlatmak için kararlı ve hiçbir şart onları yolundan döndürmüyor.
“Göreve başladım”
Mustafa Kemal’i karaya Karakaş Mustafa lakaplı kayıkçı çıkardı.
“Dokuzuncu Ordu Kıtaları Müfettişi ve Padişahın Fahri Yaveri Mirliva Mustafa Kemal Paşa” unvanı ile Mustafa Kemal, “Saat 08.00’de Samsun’a ulaşarak görevine başladığına” dair İstanbul’a telgraf gönderdi.
Atatürk’ün Samsun’a gelişi, İngilizler tarafından tedirginlik yaratırken, halk tarafından hemen önemi anlaşılamadı.
Samsun’da 6 gün kaldı
5 yıl sonra, 20 Eylül 1924’te büyük coşkuyla karşılanacak olan Mustafa Kemal’in Samsun’a ilk gelişi ise o günkü gazetelerde bile yeterince yer bulmadı.
Atatürk, Samsun’da 6 gün kaldı ve 25 Mayıs’ta Havza’ya geçti.
İngilizleri şüphelendirmek istemeyen Atatürk, artan böbrek sancılarını ve Havza’nın kaplıcalarının kendisine iyi geleceğini belirterek kentten ayrıldı.
“Yürüyelim arkadaşlar”
Atatürk ve arkadaşları, eski bir araçla Havza’ya doğru yola çıktı. Yollar bozuk olunca araç birkaç kez arızalandı.
Araçtan inen Atatürk ve arkadaşları, doğanın güzelliğine kendilerini kaptırarak bir süre “Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar, güneş ufuktan şimdi doğar, yürüyelim arkadaşlar” marşını söyledi ve ilerlemeye başladı.
Böylece ilk marş, Havza’nın Bekdiğin mevkisinde okunmuş oldu.
İlk toplantı, ilk miting
Mustafa Kemal Atatürk, Havza’da Mesudiye Oteli’nde, beraberindekiler ise Ali Osman Ağa’nın konağında ağırlandı.
Havza, Milli Mücadele’de “ilklerin” yeri oldu.
Atatürk, Havza’da Milli Mücadele’yi örgütlemek için uygun ortamı buldu.
İlk Müdafa-i Hukuk Cemiyeti, Havza’da kuruldu. Teşkilat ilk toplantısını “Taş Mektep” şimdiki Merkez İlköğretim Okulu’nda yaptı.
İlk miting Havza’da yapıldı ve Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla gerçekleştirilen mitingde, İzmir’in işgali protesto edildi.
İlk genelge
İlk genelge yine Havza’da yayınlandı.
28 Mayıs’ta yayımlanan Havza Genelgesi, tüm valilik, kolordu komutanlık ve bağımsız mutasarrıflıklara gönderildi.
Havza Genelgesi, Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıktıktan sonra ilk resmi tepkisi olması dolayısıyla tarihte büyük bir öneme sahip oldu.
Atatürk, bu genelgeyle halkın işgallere tepki göstererek milli bilincin uyandırılmasını amaçladı.
Mirliva Mustafa Kemal’den, sivil Mustafa Kemal’e
Mustafa Kemal, 18 gün boyunca Havza’da Milli Mücadele için önemli adımlar attı.
Havza’daki hareketlilikten dar olan İngilizlerin yaptığı baskı ile Atatürk, Dokuzuncu Ordu Müfettişliği görevinden alındı.
İlk adımları teker teker atarak yoluna devam eden Atatürk, Havzalılara sivil olarak veda etti.
Mustafa Kemal daha sonra Amasya, Erzurum ve Sivas’ta yapılan kongrelerde yayınlanan genelgelerle Milli Mücadele’nin şeklini belirledi ve hedefini koydu.
O hedef, “bağılsız-koşulsuz bağımsız bir Türk devleti kurmak”tı.
Doğum günü…
Atatürk’ün doğum tarihi “19 Mayıs 1881” olarak resmi olarak belirtilirken, Atatürk’ün “Doğum yerim” dediği Samsun’un kendisi için ayrı bir önemi bulunuyor.
Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı ve Kurtuluş Mücadelesi’ni başlatışı Cumhuriyet’in ilanından sonra 1938 tarihine kadar “Gazi Günü” adıyla Samsun’da yerel olarak kutlanıyor.
Daha sonra ise Atatürk’ün Milli Mücadele’yi başlatmak üzere 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basması 20 Haziran 1938’de çıkarılan bir kanunla milli bayram olarak kabul ediliyor.
