Dünya’nın yüzeyini yıllardır şekillendiren dinamik süreç olan volkanizma ve volkanik hareketler, dağların, kıtaların oluşumundan ve yeni toprakların yaratılmasından sorumlu olmuşlardır. Volkanizma ve tektonik hareketlerin bir gün sona erip ermeyeceği ise merak konusu olmuştur.
Volkanizma
Volkanizma, magmaların yani erimiş kayaların Dünya yüzeyinin altından püskürülmesini ifade eder. Magmanın yüzeye ulaşmasından sonra lav olarak adlandırılmaya başlar ve dağlar, koniler, ve lav akıntıları gibi önemli volkanik yer şekillerini oluşturur. Volkanlar, tektonik plakaların hareketinin magmanın yüzeye doğru yükselmesine sebep olduğu plaka sınırları boyunca bulunabilir. Volkanların en şiddetli püskürme türünden en hafif şiddetli püskürme türüne kadar birçok türü bulunmaktadır.
Tektonik hareketler
Dünyadaki tektonik plakaların içeriğini tektonik hareketler içerir. Üç farklı türde plaka sınırı bulunmaktadır: ıraksak, yakınsak ve dönüşüm. Plakaların farklı sınırda olan türleri, birbirlerinden uzaklaştığı zaman yeni kabuk oluştururlar ve volkanik aktiviteye yol açarlar. Yakınsak plaka sınırı, plakaların çarpışması sonucunda meydana gelir, bu da dağ oluşmasına ve volkanik patlamaların tetiklenmesine sebep olur. Dönüşüm plaka sınırı, deprem olmasını sağlayan yatay olarak birbirinin yanından kayan plakaları içerir.
Volkanizma ve tektonik hareketleri etkileyen faktörler
-
En önemli faktörlerden biri, tektonik plakaların yönlenmesini sağlayan ve volkanik patlamalar için gerekli enerjiyi sağlayan Dünya’nın iç ısısıdır. Bir diğer faktör ise Dünya yüzeyinin altındaki magmanın varlığıdır. Magmanın miktarı ve birleşimi sayesinde uygulanan basınç, volkanik patlamaların patlayıcı olma seviyesinin belirlenmesini sağlar.
-
Levha sınırlarının korunması ve levha etkileşim türü de önemlidir. Bir levhanın diğer levhanın altına dalma-batma bölgeleri, volkanik aktivitelerin yoğun olması ile ilişkilendirilir. Plakaların birbirinden ayrıldığı alanlar ise kabuğun yeni oluştuğu volkanik patlamalara sebep olur.
Gelecekteki görünüm
-
Volkanizma ve tektonik hareketlerinin uzun vadede görünmesi zor olsa da, bu süreçler önceden potansiyeli hesaplanabilir. Bu duruma göre gelecekte tamamen sona ermesi olası değildir. Dünya’nın iç ısısı sayesinde bu jeolojik faaliyetler devam eder. Dünya iç ısısını koruduğu sürece, tektonik plakalar hareket etmeye ve etkileşim kurmaya devam edecektir, bu da volkanik patlamaların ve tektonik hareketlerin devam etmesine işaret eder.
-
Gelecekte tamamen sona ereceği düşünülmese bile bu olayların azalması mümkündür. Bazı jeolojik faktörler sonucunda, artan volkanik ve tektonik aktivite dönemleri oluşabilir. Dünya’da daha önemli jeolojik faaliyetler yaşanacağı milyonlarca yıl olabilir. Tektonik ve volkanik hareketlerin az görüldüğü sakin dönemler de olmuştur.
